پلاستیک در چرخه اقتصاد «اطلس پلاستیک»

پلاستیک در چرخه اقتصاد

دانشمندان پیش‌بینی می کنند که با فرض تداوم روندهای فعلی و درصورتی‌که اقدام فوری صورت نگیرد، تا سال 2050، میزان پلاستیک انباشته شده در اقیانوسها، از تعداد ماهی ها فراتر خواهد رفت.

بنیاد Ellen MacArthur برای جلوگیری از وقوع سیل ویرانگر پلاستیک‌ها، به سراغ منبع تولید آن ها رفته است.

سر دیوید آتنبرو مستندساز صاحب ‌نام محیط‌‌زیست، برای مقابله با آلودگی پلاستیکی فراخوان داده و برای این منظور، بر جاری نمودن اقتصاد چرخشی به‌عنوان یک رویکرد کاربردی تأکید دارد.

راهکارهای رهایی از ضایعات پلاستیک

وی اظهار می‌کند برای رسیدن به دنیایی عاری از پسماندهای پلاستیکی باید به‌صورت فوری و جسورانه با سه راه‌کار دست به‌کار شد:

1- از همه کم‌کردن پلاستیک‌هایی که نیازی به مصرف آنها نیست.

2- به‌کاربردن ابتکارهایی برای طراحی پلاستیک‌های ضروری، به‌گونه‌ای که بتوان آنها را به‌صورت ایمن، دوباره استفاده کرد، بازیافت نمود و یا حتی تبدیک به کمپوست کرد.

در سال 2017 در آمریکا 35.4 میلیون تن پلاستیک تولید شده که تنها 8.4 درصد از آن بازیافت شده است.

نهایتاً راهکار سوم به چرخش درآوردن (Circulate) هرآنچه که مصرف می‌شود. رویکرد یاد شده این اطمینان را ایجاد می‌کند که پلاستیک‌ها در چرخه‌ی اقتصاد نگاه داشته‌ شده و در نتیجه از محیط‌زیست دور شوند.

گفتنی است بیش از یک ‌هزار سازمان مختلف با بنیاد Ellen MacArthur در پروژه‌ای با هدف به‌کارگیری اقتصاد چرخشی در پلاستیک‌ها همکاری می‌نمایند.

«این پروژه که از ابتدای سال ۲۰۱۸ شروع شده ‌است، مبتنی بر اقدامات عملی در زنجیره ارزش پلاستیک‌ها و یافتن راه‌حل در بخش‌های بالادستی می‌باشد. جالب‌تر آنکه همه شرکت‌های داوطلب در این طرح متعهد شده‌اند که کلیه پسماندهای ناشی از بسته‌بندی در محصولات و خدمات خود را تا سال ۲۰۲۵ دوباره به چرخه مصرف بازگردانند (Reuse)، بازیافت کنند (Recycle)، و یا به کمپوست (Compost) تبدیل کنند»

هماهنگی اقتصاد و محیط زیست | لازمه توسعه پایدار و بقای انسان

بدون شک لازمه توسعه پایدار و در سطح بالاتر بقای انسان نیازمند هماهنگ‌سازی فرآیندهای اقتصادی با سازوکارهای زیست‌محیطی است.

سرانجام انسان فهمیده است که رمز بقاء و بهزیستن، نه در تک روی مغرورانه، بلکه در هماهنگ شدن و حتی درس گرفتن از طبیعت است.

«بایومیمیکری»، که معنی تحت‌اللفظی آن، تقلید از حیات زنده طبیعت است، شاخه‌ای از یک علم نوخاسته است که در آن روش‌های حیات و کنش سایر موجودات (چه حیوان و چه گیاه) مورد مطالعه قرار می‌گیرد و سپس، این روندها و تدابیر، برای حل مشکلات بشری مورد تقلید قرار می‌گیرند.

سیستم اقتصاد مدور پلاستیک یک جایگزین و مدل پایدار برای اقتصاد خطی معمول است.در اقتصاد مدل خطی روش ساختن، استفاده و دور ریختن مورد بررسی قرار می گیرد ؛ در مقابل، اقتصاد مدور منابع را تاجایی که ممکن است نگه می‌دارد و بیشترین مقدار ممکن و قابل استفاده ترین حالت را از آنها استخراج می‌کند، سپس مواد و محصولات را در پایان عمر سرویس‌دهی آن¬ها ریکاوری ، بازیافت و بازتولید می‌کند.

سیستم فعلی استفاده از پلاستیک تغییر اساسی را می طلبد که در آن تحقیقات و نوآوری ، که با سیاست گذاری دولت ها امکان پذیر و تقویت شده اند ، نقش اساسی دارند.

با حرکت به سمت اقتصاد مدور ، ضمن دستیابی به نتایج اقتصادی ، محیطی و اجتماعی بهتر می توان از مزایای بازیافت و استفاده مجدد از پلاستیک و ضایعات آن بهره مند گردید.

این سیستم اقتصادی با هدف تهیه اطلاعات و آگاهی از تصمیمات مربوط به سیاست ها و بودجه های دولت ها در مورد اقتصاد مدور برای تولید دوباره پلاستیک از ضایعات و افزایش تحقیق و نوآوری و پروژه های جدید جهت این امر در بودجه اتحادیه اروپا می باشد .

سیستم اقتصادی مدور پلاستیک کل زنجیره ارزش پلیمر را پوشش می دهد ، طیف گسترده ای از چالش ها و فرصت ها را نمایان می کند. بر اساس شواهد علمی ، راهکارهای  ارائه شده در این سیستم به تولید پلاستیک از مواد اولیه تجدید پذیر و طراحی محصول برای مدت زمان استفاده طولانی ، استفاده مجدد ، تعمیر و بازیافت مکانیکی ، شیمیایی یا آلی کمک می کند.

علاوه بر این ، سیستم اقتصادی مدور پلاستیک توضیح می دهد که چگونه می توان با نوآوری در مدلهای تجاری ، سیستمهای جمع آوری و مرتب سازی و بازیافت ضایعات پلاستیک ، این تغییرات سیستمی را پشتیبانی کرد. به این ترتیب پلاستیک می تواند در جامعه ما با  ارزش و جایگاهی بالا گردش و مورد استفاده قرار بگیرد و در عین حال خطرات مربوط به سلامتی انسان و محیط زیست را نیز به حداقل برساند.

جایگاه صنعت پلاستیک و پلیمر در اقتصاد مقاومتی

پنجره ایرانیان: به گزارش پنجره ایرانیان، مهندس محسن صفایی، عضو هیات مدیره انجمن ملی صنایع پلاستیک، روز یکشنبه 16 خرداد ماه، در جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، به سخنرانی پرداخت. مدیرعامل همارشتن در این جلسه که با حضور کلیه نمایندگان و هیات مدیره اتاق بازرگانی برگزار می ‏شد، به تشریح جایگاه صنعت پلاستیک و پلیمر ایران در اقتصاد مقاومتی پرداخت. مشروح سخنرانی مهندس محسن صفایی به شرح زیر می‏ باشد.

با توجه به اهداف سیاست‎های کلی اقتصاد مقاومتی، با رویکرد جهادی در سند چشم انداز 20 ساله، در حال حاضر به نظر می رسد تمرکززدایی از قدرت با واگذاری اختیارات تصمیم گیری به ذی نفعان از لحاظ مقاومتی کردن اقتصاد، از اهمیت برخوردار باشد؛ و صد البته نقش بخش صنعت در فراهم‏ سازی آن بیش از سایر بخش‎هاست.

در این میان، صنعت پلاستیک با دارا بودن سهم بسزایی در صادرات و تامین نیازهای داخلی، می‏ تواند به یکی از منابع درآمدزا تبدیل شود. این درحالی است که هم اکنون این صنعت علاوه بر سایر مشکلاتی که دوستان اشاره کردند ـ اعم از بانکی، دارایی، تامین اجتماعی، قاچاق کالا و واسطه‏ گری ــ از مشکلات سیستم تامین مواد نیز رنج می برد.

این مشکلات به شرح زیر می‏ باشند:

1. با وجود پالایشگاه‏ ها و کارخانجات پتروشیمی‏ متعدد و سال‏ ها تجربه، تامین مواد اولیه همچنان از دغدغه‎های تولیدکنندگان است، که مهمترین آنها فقدان مدیریت صحیح در رتبه ‏بندی تولید محصولات پتروشیمی، مطابق با نیازهای تولیدکنندگان و همچنین عرضه‎ مواد به ‏صورت سلیقه‎ای است؛

2. عدم شفافیت کافی در مقدار عرضه و قیمت آن؛

3. کیفیت پایین محصولات کارخانجات پتروشیمی‏؛

4. فروش مواد اولیه ارزان قیمت توسط پتروشیمی‎ها تحت عنوان صادرات با قیمت بسیار پایین‎تر از آنچه تولیدکننده داخلی می‏ تواند خریداری کند.

توجه داشته باشید صنعت پتروشیمی و به خصوص صنایع زیر مجموعه آن، سهم بسیار بزرگی در کالاهای مصرفی در سراسر جهان دارند. از چسب و رنگ و رزین و مواد شیمیایی گرفته، تا خودرو و لوازم خانگی و ساختمانی در سطح گسترده‎ای از این محصولات بهره می ‏برند. عملا دنیای امروز بدون محصولات تولید شده از مواد پتروشیمی قابل تصور نیست. در این شرایط بسیار آزاردهنده است که ببینیم اقتصاد کشور با کوچکترین تنشی در وضعیت صادرات نفت دچار آسیب و رکود جدی می‎شود. میزان وابستگی اقتصاد ایران به نفت بدون هدف افزایش می‏ یابد و صنایع تکمیلی پتروشیمی برغم توانایی برای تولید ارزش افزوده کلان و اشتغال‏ زایی فراوان، هنوز نتوانسته‎اند جایگزین درآمدهای نفتی شوند. ضمن اینکه کشور نیز با سطح گسترده‎ای از بیکاری مواجه است.

برای حل این مسئله دو راهکار به ذهن می‏ رسد:

1. فاصله گرفتن از خام فروشی، چه در نفت و چه در معادن و دیگر حوزه‎ها و حرکت به سمت تکمیل زنجیره ارزشی که می تواند تهدید را به فرصت تبدیل کند.

2. آبادگری و اجرای پروژه‎های عمرانی در داخل کشور و کشورهای همسایه ‏ای که در حیطه نفوذ سیاسی کشور قرار دارند. اگر به سمت تکمیل زنجیره ارزش در همه زمینه ‏ها حرکت کنیم، به ‏خصوص در حوزه‎هایی که منابع طبیعی یا مزیت‎های ویژه در آنها داریم از جمله نفت و گاز و معادن، می ‏توانیم یک جهش در اقتصاد غیر نفتی داشته باشیم. حتی می ‏توانیم برنامه ‏ای را به تصویب برسانیم که طبق آن صادرات مواد خام در 5 سال آینده ممنوع شود، یا عوارض زیادی بر آنها وضع شود، یا به مجوز‎های ویژه با شرایط سخت منوط شود. یعنی تعرفه صادرات محصولات خام پتروشیمی را به‏ نحوی‎ تعیین کنیم یا مواد خام را با چنان قیمت گزافی بدهیم که صادرات مواد خام سود اندکی نصیب آنها کند؛ تا شیب منافع سازمان‏ ها و شرکت‎ها به سمتی رود که استراتژی خود را به سمت صادرات محصولات تکمیلی و حداقل نیمه خام تنظیم کند و به سمت کالاهای نهایی حرکت کنند.

به نظر می ‏رسد لازم است با اقتدار موضوع تکمیل زنجیره ارزش را به یک عزم ملی تبدیل کنیم. لازم به یادآوری است که در یک سری سلسله اقدامات ضد تولید ملی توسط پتروشیمی ‏ها، امروز در بعضی حوزه‎ها، بنگاه ‏دارها و صنعتگران ایرانی مواد اولیه را گران‏ تر از چینی‏ ها و ترک ‏ها که مشتری محصولات پتروشیمی ما هستند، دریافت می ‏کنند.

برای مثال در حوزه پلیمرها تولیدکنندگان ایرانی، هر کیلوگرم مواد ایرانی را 10 تا 20 درصد گران‏ تر از خارجی ‏هایی که مواد اولیه را می ‏خرند، تهیه می‏ کنند؛ یعنی ما منابع طبیعی متعلق به همه مردم را به بخشی از پتروشیمی‎های خود و به خصوص خصولتی اختصاص داده که محصولات خود را به خارجی‏ ها ارزان‏ تر از ایرانیان می‏ فروشند. این رفتار، بخش خصوصی را کاملا فلج کرده و امکان رقابت در صادرات را نیز از آنها سلب کرده است.

همچنین لازم به ذکر است، از زمانی که اعلام شده نرخ بهای مواد اولیه محصولات پتروشیمی بر اساس نرخ ارز آزاد محاسبه خواهد شد، با کاهش 30 درصدی مصرف مواد اولیه پتروشیمی در کشور مواجه شدیم. و شاهد روند کاهش معاملات داخلی نیز هستیم. این مسئله نشان می ‏دهد صنایع تکمیلی پتروشیمی وارد یک شیب کاهشی شده و اثرات منفی این شیب در 3 یا 4 سال آینده در اقتصاد ملی کاملا ملموس خواهد شد. در پایان به آخرین شاهکاری که باعث تعطیلی صدها کارخانه و از میان رفتن هزاران شغل در صنعت پلاستیک شده است، اشاره می‏ کنم:

در حال حاضر، ترکیه رقیب اصلی ما در منطقه در حوزه صنایع پایین دستی پتروشیمی به شمار می ‏آید. در چنین شرایطی ما با ترکیه توافق می ‏کنیم که برای واردات این محصول از ترکیه به ایران، تعرفه ترجیحی وضع ‏کنیم. بر اساس این توافق‏ نامه، از ترکیه مصنوعات صنعتی وارد ایران می‎شود و ما مواد خام و محصولات کشاورزی به ترکیه می‏ دهیم. چنین توافقی درست برخلاف تکمیل زنجیره ارزش است و با سیاست‎های کلان اقتصادی نظام مغایرت دارد. به هرحال تکمیل زنجیره ارزش اقتضائاتی دارد که باید رعایت شود. در غیر این صورت سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه نیز به باد خواهد رفت.

تصاویر مرتبط